Những cây xoài Đá Trắng trăm tuổi ở chùa Từ Quang

Quý khách khi đặt vé máy bay Hà Nội đi Phú Yên thì không nên bỏ qua chùa Từ Quang nới có 20 cây xoài được công nhận là di tích lịch sử và Nghệ thuật cấp Quốc gia.

Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Yên, huyện Tuy An, Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Phú Yên ngày 9/2 đã phối hợp tổ chức đón Bằng công nhận quần thể 20 cây xoài Đá Trắng nằm trong Di tích lịch sử và nghệ thuật cấp Quốc gia chùa Từ Quang là cây di sản Việt Nam do Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận.

Niên hiệu Cảnh Thịnh đời thứ I, Hòa thượng Pháp Chuyên, hiệu là Luật Truyền đời thứ 36 thuộc dòng phái Lâm Tế đã đến Chùa Từ Quang xây dựng một thảo am để dịch kinh Hoa Nghiêm và khi đó thiền sư trồng rất nhiều cây xoài. Xoài Chùa Đá Trắng khi chín có màu vàng tươi, vị ngọt thanh và có mùi thơm dịu. Là loại quả quý để cung tiến vua hàng năm nên còn gọi là xoài ngự, xoài tiến.
Sở dĩ chùa có tên Đá Trắng là do chùa được xây dựng trên đồi đá trắng rất đẹp. Hiện ở vườn Chùa Từ Quang có 20 cây xoài, hàng năm vẫn ra hoa, kết quả. Tuổi cây xoài được xác định dựa vào lịch sử xây dựng chùa năm 1793, như vậy năm nay những cây xoài Chùa Đá Trắng đã có trên 220 năm tuổi.
Theo Hòa thượng Thích Đồng Tiến, trụ trì chùa Từ Quang, xoài Đá Trắng có vỏ mỏng, khi chín vàng tươi và thơm dịu. Tương truyền, trước kia, xoài chỉ để tiến vua nên có tên là xoài ngự, xoài tiến cung và được vua Thành Thái ban sắc Tứ. Do xoài ngon, thơm nên trong dân gian đã có rất nhiều câu ca, thành ngữ nói về xoài và được người dân Phú Yên xem là một trong bốn đặc sản của quê hương: “Cam vịnh Xuân Đài, xoài Đá Trắng, sắn thị trấn Củng Sơn, cua đầm Ô Loan”. Hiện nay, một số cây xoài trong chùa có đường kính tới 1,2 mét, tỏa bóng mát rộng quanh năm.

Cây xoài Đá Trắng trăm tuổi

Câu chuyện kể rằng thời nhà Nguyễn, một vị quan đã ghé chân qua đây, được ăn xoài Đá Trắng do quý thầy dâng tặng nên về kể cho vua nghe, từ đó xoài Đá Trắng được tiến vua hàng năm. Cũng lại có tương truyền rằng, vua Nguyễn Ánh xưa kia trong những lần dừng chiến thuyền ở vịnh Xuân Đài trên đường hành quân đánh nhau với quân Tây Sơn đã có dịp thưởng thức đặc sản vùng này và tỏ ra ưa thích xoài Đá Trắng nên từ thời Gia Long, thứ quả này bắt đầu được cung tiến vua hàng năm.
Thời Nguyễn đây là vật phẩm tiến vua, mỗi năm vào tết Đoan Ngọ, tỉnh Phú Yên phải dâng vua từ 1.000 đến 2.000 quả xoài. Xoài quý và hiếm đến mức có giai đoạn, quan huyện lệnh cắt cử sai nha canh dưới từng gốc cây xoài Đá Trắng, ghi chép, thu hái.
Năm 1997, chùa được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Để bảo tồn quần thể cây xoài chùa Từ Quang, trong thời gian tới, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Yên sẽ phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan trong tỉnh đẩy mạnh tuyên truyền trong cộng đồng việc bảo tồn và nhân giống cây quý hiếm này bằng việc trồng thử nghiệm xung quanh khuôn viên chùa và ở một số địa phương khác.

Sưu tầm - vé máy bay Hà Nội đi Phú Yên